Den gode soldat Švejk

	Obchodní akademie
Praha II./1780, Resslova ul. 8
Søk Švejkův slovník

Resslova 1780/8: Českoslovanská akademie obchodní.

Adresseboka frå 1910.

Jan Řežábek

Zlatá Praha, 21.10.1892.

Obchodní akademie er nemnd når forfattaren introduserer Feldkurat Katz for lesaren. Han hadde studert ved eit handelsakademi.

Bakgrunn

Obchodní akademie er eit tvetydig omgrep, men ein må gå ut frå at Otto Katz studerte ved eitt av dei two handelsakademia i Praha. Ettersom han var jøde er det ved fyrste augnekast logisk å gå ut frå at morsmålet hans var tysk, og at han dermed studerte ved det tyske akademiet. På den andre sida var feltpresten utan tvil tospråkleg så det tsjekkiske akademiet må òg takast med i biletet.

Českoslovanská akademie obchodní i Resslova ulice er alt i alt ein meir truleg kandidat. Hašek sjølv studerte her og dette veg i favør av den siste i vurderinga om kva handelsakademi den seinare feltpresten studerte ved. Ein skal dessutan merka seg at ein Otto Katz faktisk vart uteksaminert frå dette akademiet i 1881 og forfattaren kan godt ha visst om han. Augustin Knesl hevda at nettopp denne personen var modell for Hašek sin litterære feltprest.

Ein anna Otto Katz vart rettnok uteksaminert frå det tyske akademiet i 1896, men denne budde i 1906 i Trieste så det er mindre truleg at Hašek kjende han.

Handelsakademi som institusjonar

Handelsakademi var i Austerrike ein utdanningsinstitusjon som tilbaud 3-årig utdanning (seinare 4-årig) innafor handelsfag. Det fyrste akademiet vart grunnlagd i Praha i 1856 som Prager Handelsakademie, det fyrste med tsjekkisk som undervisingspråk var nettopp Českoslovanská akademie obchodní som vart skipa i 1872. I starten heldt dei til i Staré město men i 1892 flytta dei til Resslova ulice i Praha II. Dei er enno (2020) i drift men i ein anna bygning i same gata. Handelsakademi som institusjon eksisterer både i Tsjekkia, Slovakia og Austerrike til denne dag.

Hašek og det Tsjekkoslaviske handelsakademiet

Jaroslav Hašek studerte her frå 1899 til 1902 og vart uteksaminert med gode karakterar. Her møtte han nokre av dei seinare gode venene sine, fyrst og fremst Hájek, men ein kan òg nemna Karel Marek som truleg lånte namnet sitt til romanfiguren Einjährigfreiwilliger Marek. Ein anna medstudent var Jan Čulen som var med Hašek på lengre reiser i 1900 og 1901. Det var utdanninga her som gjorde det mogeleg for Hašek å gjera teneste som eittårsfrivilleg i k.u.k. Heer. Institusjonen var på lista over utdanningar som gav dei uteksaminerte rett til avkorta tenestetid og andre fordelar.

Uven med rektor

I 1909 skreiv Jaroslav Hašek soga Obchodní akademie for Karikatury. Her heng på det grovaste ut rektor "Jeřábek", i røyndomen Jan Řežábek[1], og stykket vart sensurert og kom fyrst på trykk året etter, i revidert utgåve. Jeřábek vart jamvel tillagt eigenskapar som lesaren av Den gode soldat Švejk vil kjenna att hjå Oberst Kraus. Akademiet er òg nemnd fleire gonger i Strana mírného pokroku v mezích zákona.

Sitat

[I.9] Studoval obchodní akademii a sloužil jako jednoroční dobrovolník. A vyznal se tak dobře v směnečném právu a ve směnkách, že přivedl za ten rok obchodní firmu Katz a spol. k bankrotu tak slavnému a podařenému, že starý pan Katz odjel do Severní Ameriky, zkombinovav nějaké vyrovnání se svými věřiteli bez vědomí posledních i svého společníka, který odjel do Argentiny.

Kjelder: Augustin Knesl, Jaroslav Šerák

Skrivst òg:Commercial academy en Handelsakademie de

Litteratur

• Českoslovanská akademie obchodníNárodní listy8.10.1872
• Obchodní akademieJaroslav Hašek18.10.1909

---

• Ze vzpomínek bývalých posluchačů Českoslovanské akademie obchodníČeskoslovanská akademie obchodní1897
• Die Prager HandelsakademieVerlag der Prager Handelsakademie1906
• Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedníchObec Pražská1910
• Historie školyČeskoslovanská akademie obchodní

	Katz a spol.
Søk

Venkov, 1.5.1921

Adresář Libeň, 1896

Katz a spol. er nemnd når forfattaren introduserer Feldkurat Katz for lesaren. Firmaet handla med verdipapir og var eigd av far til Katz saman med ein kompanjong. Då unge Katz overtok dreiv han firmaet til konkurs i løpet av kort tid. Faren gjorde opp med kreditorane, emigrerte så til Nord-Amerika medan kompanjongen flytta til Argentina. Slik heldt firmaet fram eksistensen sin i den nye verda, i to inkarnasjonar.

Bakgrunn

Katz a spol. er forfattaren sitt omgrep for eit firma i Praha. Minst to selskap som dreiv forretning i byen på den aktuelle tida var eigde av Otto Katz. Ingen av dei to bedriftene kan rettnok påvisast å ha handla med verdipapir. Otto Katz gjorde i 1983 eit forsøk på å identifisera Feldkurat Katz og dermed firmaet, og slo fast at ein Otto Katz fødd i 1864 og utdanna ved Obchodní akademie gjekk konkurs i 1923.

Firmaet som Knesl viser til har påviseleg eksistert frå 1918 til 1923 og var ein veveri og forklefabrikk i Celetná ulice. Firmaet adverterte flittig i 1920 og 1921 så det kan godt vera at forfattaren har henta inspirasjon her (Jaroslav Hašek var ein ivreg avislesar, han las òg annonsar).

Eit anna firma vart registrert i 1893 i Libeň (Královská třída 358) og laga rapsolje. I 1902 er ikkje firmaet lenger oppførd men Otto Katz står framleis som huseigar, noko han òg gjorde i 1932.

Sitat

[I.9] Studoval obchodní akademii a sloužil jako jednoroční dobrovolník. A vyznal se tak dobře v směnečném právu a ve směnkách, že přivedl za ten rok obchodní firmu Katz a spol. k bankrotu tak slavnému a podařenému, že starý pan Katz odjel do Severní Ameriky, zkombinovav nějaké vyrovnání se svými věřiteli bez vědomí posledních i svého společníka, který odjel do Argentiny.

Kjelder: Augustin Knesl, Jaroslav Šerák

Litteratur

• Obchodní adresář a schematismus pro hlavní město PrahuKnihovna adresářů pro hlavní město Prahu1927
• Adresář královského hlavního města Prahy a sousedních obcíDůchody obce pražské1896
• Ze vzpomínek bývalých posluchačů Českoslovanské akademie obchodníČeskoslovanské akademie obchodní
• Kolandův adresář VIII. části královského hlav. města PrahyKnihovna adresářů pro hlavní město Prahu1903
• Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedníchObec Pražská1910
• Zapsané firmyNárodní listy19.12.1893
• ZástěryLidové noviny27.1.1918
• SchürzenLinzer Volksblatt17.2.1918
• Vyrovnání a konkursyLidové noviny25.1.1923

	Ústav šlechtičen
Praha IV./2-3, U sv. Jíří 1
Wikipedia cz KartSøk Švejkův slovník

Ústav šlechtičen vert nemnd i samband med forfattaren sin omtale av dåpen til Feldkurat Katz der ei gamal dame frå dette Instituttet for adelsdamer var til stades.

Bakgrunn

Ústav šlechtičen var ein institusjon for utdanning av døtrer av adelsmenn som ikkje var kapable til å sikra døtrene sine ein standsmessig eksistens. Instituttet vart stifta av Maria Theresia i 1755 og den vart lagd til i Rožmberský palác på Hardčany og husa 30 damer samtidig. Abedissa var til eikvar tid ei ugift dame frå huset Habsburg-Lothringen, og frå 1894 til 1918 hadde Maria Annunziata, syster til Erzherzog Franz Ferdinand, denne stillinga.

Den 1. mai 1919 vart institusjonen oppløyst og palasset teken in bruk av Innanriksdepartementet. Bygningen ligg på slottsområdet og er i dag (2015) eigd av den tsjekkiske staten. Den gjekk nyleg gjennom ei omfattande renovering og vert brukt som museum og utstillingsareal.

Sitat

[I.9] Křtili ho slavnostně v Emauzích. Sám páter Albán ho na máčel do křtitelnice. Byla to nádherná podívaná, byl u toho jeden nábožný major od pluku, kde Otto Katz sloužil, jedna stará panna z ústavu šlechtičen na Hradčanech a nějaký otlemený zástupce konsistoře, který mu dělal kmotra.

Skrivst òg:Institute for Noblewomen en Anstalt für adelige Frauen de Institutt for adelsdamer no

Litteratur

• Kurze Darstellung ...Ferdinand Jitschinsky1855
• Ústav šlechtičen na HradčanechJaroslav Šerák
• Ústav šlechtičenHrady.cz
• Institute of NoblewomenHrad.cz

	Konsistoř
Praha IV./56, Hradčanské nám. 16
Wikipedia czense KartSøk Švejkův slovník

Konsistoř vert nemnd i samband med forfattaren sin omtale av dåpen til Feldkurat Katz der ein representant frå konsistoriet fekk rolla som gudfaren til den nydøypte.

Bakgrunn

Konsistoř (òg kalla Kurie) er eit kyrkjelege råd som står til teneste for til dømes erkebiskopen eller paven. I dette tilfellet dreiar det seg visseleg om erkebiskopskonsistoriet på Hradčany (Knížecí arcibiskupská konsistoř). I 1907 heldt rådet til i sjølve erkebiskopspalasset og hadde møte kvar onsdag.

Sitat

[I.9] Křtili ho slavnostně v Emauzích. Sám páter Albán ho na máčel do křtitelnice. Byla to nádherná podívaná, byl u toho jeden nábožný major od pluku, kde Otto Katz sloužil, jedna stará panna z ústavu šlechtičen na Hradčanech a nějaký otlemený zástupce konsistoře, který mu dělal kmotra.

Skrivst òg:Consistory en Konsistorium de Konsistoriet no

Litteratur

• Arcibiskupská kurieArcibiskupství pražské
• KonsistořJaroslav Šerák

	Seminář
Praha I./1040, Křižovnické nám. 4
KartSøk

Praha 1910

© AHMP

Seminář vert nemnd i samband med forfattaren sin omtale Feldkurat Katz sin geistlege karriere. Den nyomvende presten utdanna seg ved seminaret.

Bakgrunn

Seminář viser nokså sikkert til Arcibiskupský seminář, ein institusjon for utdanning av katolske prestar som enno i dag eksisterer. Seminaret heldt på Jaroslav Hašek si tid til i Klementinum, men vart i 1929 flytta til Dejvice der dei enno held hus.

Sitat

[I.9] Ale jednoho dne se opil a šel do kláštera, zanechal šavle a chopil se kutny. Byl u arcibiskupa na Hradčanech a dostal se do semináře. Opil se na mol před svým vysvěcením v jednom velmi pořádném domě s dámskou obsluhou v uličce za Vejvodovic a přímo z víru rozkoše a zábavy šel se dát vysvětit.

Skrivst òg:Seminary en Seminar de Seminaret no

Litteratur

• Historie seminářeArcibiskupský seminář

	U Vejvodů
Praha I./353, Jilská ul. 2
Wikipedia cz KartSøk Švejkův slovník

Národní politika,25.10.1910.

U Vejvodů er omtala (som Vejvodovice) i samband med at Feldkurat Katz drakk seg frå sans og samling kvelden før han skulle viast til prest. Dette skal ha skjedd på "eit anstending hus med damebetjening" i ein gatestubb bak Vejvodovice.

Bakgrunn

U Vejvodů er namnet på eit hus og tilhøyrande skjenkestad i Staré město i Praha, ein av dei eldste i sitt slag. Den har eksistert minst sidan 1560. I 1717 kjøpte Jan Václav Vejvoda huset og det er han det har namnet etter. Tidleg i det 20. århundra overtok Karel Klusáček og bygde den om til det den var fram til 1990. Den husa ei tid ein kino og var dessutan hovudsetet til Umělecká beseda (kunstnarlauget).

U Vejvodů eksisterer enno i form av ein stor restaurant som serverer tsjekkisk mat og Pilsner Urquell. Staden er no heilt forandra etter ombygginga på 1990-talet, men er enno svært populær og dessutan rimeleg i forhold til beliggenheita.

Sitat

[I.9] Opil se na mol před svým vysvěcením v jednom velmi pořádném domě s dámskou obsluhou v uličce za Vejvodovic a přímo z víru rozkoše a zábavy šel se dát vysvětit.

Kjelder: Radko Pytlík, Milan Hodík

Skrivst òg:Vejvodovice Hašek

Litteratur

• Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedních (1910)Obec Pražská
• Románové restaurační a jiné zábavní podnikyJaroslav Šerák2009 - 2021
• Středověký dům "U Vejvodů"Restaurace "U Vejvodů"

	Dům za Vejvodovic
Praha I./442, Vejvodova ul. 10
KartSøk Švejkův slovník

Vejvodova ulice, bordellet ved gatelykta

Chytilův adresář 1913.

Dům za Vejvodovic er omtala til i samband med at Feldkurat Katz drakk seg frå sans og samling kvelden før han skulle viast til prest. Dette skal ha skjedd på "eit særs anstending hus med dameteneste i ein gatestubb bak Vejvodovice".

Bakgrunn

Dům za Vejvodovic viser høgst sannsynleg til eit bordell eigd av Čeněk Bartoníček i Vejvodova ulice 10, berre nokre titals meter austover frå U Vejvodů. Bartoníček var i adresseboka frå 1913 oppførd som bordelleigar på nettopp denne adressa. Dette er òg det einaste gledeshuset som samsvarer med omtalen i romanen.

I adresseboka frå 1910 var ein mann ved same namn nemnd som café-vert i Věnceslava Lužická ulice i Malá strana. Denne kaféen var òg innskriven som bordell i 1913 men med František Stránský som eigar. Bartoníček ser dermed ut til å ha seld i mellomtida og etablert seg på nytt aust for Vltava. Politibøker avslører at han budde i Lužická ulice (Praha III/124) alt frå 1901 og er registreret i Vejvodová ulice frå 24. november 1910.

Sjølve huset, òg kjend som Bílý kříž (den kvite kross) var i 1910 eigd av Josef Sobička. Utfrå adressebøker å døma var det ikkje nokon "kafé" i Vejvodova 10 i 1910 så Bartoníček ser ut til å ha starta opp heilt frå grunnen av.

Sitat

[I.9] Opil se na mol před svým vysvěcením v jednom velmi pořádném domě s dámskou obsluhou v uličce za Vejvodovic a přímo z víru rozkoše a zábavy šel se dát vysvětit.

Skrivst òg:House behind Vejvodovice;no en

Litteratur

• Věstník živnostenský a dělnickýNárodní politika16.4.1901
• Záhadně zmizení děvčeteNárodní politika12.4.1905
• Adresář královského hlavního města PrahyVojtěch Kraus1910
• Pobytové přihlášky pražského policejního ředitelstvíNAČR1851 - 1914

	Vězeňské kaple
Praha IV./72, Kanovnická ul. 11
KartSøk Švejkova cesta

Vězeňské kaple var åstaden for Feldkurat Katz si storslagne preike for fangane i garnisonsarresten. Det var her feltpresten oppdaga Švejk då denne tok til tårer under messa. Det enda godt for den gode soldaten som no kom på frifot og kunne leva eit sorglaust liv som tenar for ein feltprest han kom svært så godt overeins med.

Bakgrunn

Vězeňské kaple viser kanskje til Vojenský kostel sv. Jana Nepomuckého på Hradčany. Kyrkja ligg i same bygningskomplekset som militærsjukehuset, militærdomstolen og garnisonsarresten. Den er lett tilgjengeleg over gardsplassen mellom bygningane. Den deler adressse med Voršilské kasárny.

Ein anna stad forfattaren kan ha hatt i tankane er eit kapell på den Kongelege Landsforbetringsanstalten ved sida av. Dette var rett nok ikkje ein hærinstitusjon, men det vil ikkje nødvendigvis ha hindra forfattaren frå å ta det med i handlinga. Dette kapellet passar òg mykje betre til omtalen i boka der det vert vist til både som huskapellet (til garnisonen) og fengselskapellet.

Sitat

[I.9] „Zejtra máme u nás divadlo. Povedou nás do kaple; na kázání. My všichni v podvlíkačkách stojíme zrovna pod kazatelnou. To ti bude legrace!“. Jako ve všech věznicích a trestnicích, tak i na garnisoně těšila se domácí kaple; velké oblibě. Nejednalo se o to, že by nucená návštěva vězeňské kaple; sblížila návštěvníky s bohem, že by se vězňové více dověděli o mravnosti. O takové hlouposti nemůže být ani řeči.

Skrivst òg:Prison chapel at Hradčany en Gefängniskapell am Hradschin de Fengselskapellet på Hradčany no

Litteratur

• Vojenský kostel sv. Jana NepomuckéhoDuchovní služba Armády České republiky
• Vojenský kostel sv. Jana NepomuckéhoKatedrál sv. Víta, Václava a Vojtěcha

	Infanterieregiment Nr. 28
Praha III./132, Pod Bruskou 2
Wikipedia czderu KartSøk Švejkův slovník

Der Oberste Kriegsherr und sein Stab,1908.

Vojáci 28. pěšího pluku shromáždění při pohovu u kasáren pod Bruskou (dům čp. 132 na Malé Straně). 1.3.1910.

Heeresergänzungsbezirk Nr. 28

Schematismus für das k.u.k. Heer..., 1911.

Infanterieregiment Nr. 28 er nemnd 7 gonger i Den gode soldat Švejk.

Infanterieregiment Nr. 28 er nemnd mange gonger i Den gode soldat Švejk. Fyrste gong namnet deira dukkar opp er når Feldkurat Katz held messa si for soldatane i Vězeňské kaple. Assistenten hans var ein småtjuv frå regimentet.

I [II.1] kjem forfattaren inn på ein episode der ein soldat frå regimentet fortel at ungararane i Szeged håna dei ved å halda hendene i veret.

I [III.1] dukkar regimentet opp på ny i samband med rapporten om at to bataljonanar 3. april 1915 gjekk over til russarane til tonane av regimentsmusikken. Det keisarlege dekretet om oppløysing av regimentet og innlevering av fana til hærmuseet vert lese opp høgt for soldatane før dei forlet Királyhida. Ein relatert ordre frå Erzherzog Joseph Ferdinand vart òg lesen opp..

Siste gong regimentet er nemnd er i [IV.1] når ein spion vitjar Švejk i cella hans i Przemyśl. Han hevdar at han gjorde teneste i IR. 28 (sjølv om han snakka tsjekkisk med polsk aksent).

Bakgrunn

Infanterieregiment Nr. 28 (pěší pluk č. 28) var eit av 102 infanteriregiment i k.u.k. Heer. Det var grunnlagd så tidleg som i 1698 og var eit av dei eldste i heile hæren. Regimentet deltok såleis i mange felttog, og utmerka seg spesielt ved Custoza 24. juni 1866. Dei tok òg del i slag under Napoleonskrigane, ved til dømes ved Aspern og Leipzig.

Det var hovudsakleg eit tsjekkisk regiment (95 prosent), rekruttert frå Heeresergänzungsbezirk Nr. 28, Praha. Dei flytta hit frå Kutná Hora i 1817. Forutan hovudstaden kom rekruttane frå Žižkov, Smíchov, Královské Vinohrady, Kladno, Slany, Kralupy m.fl.

Regimentet si heimekaserne var ved Bruska i Malá Strana. I 1914 heldt berre 2. bataljon og distriktsrekrutteringskommandoen til her. Resten av regimentet var sidan 1912 forlagde i Tyrol: staben tredje bataljon i Innsbruck, fyrste og fjerde bataljon i henholdsvis Schlanders (it. Silandro) og Malè. Regimentskommandant i 1914 var oberst Ferdinand Sedlaczek[a].

Under krigen

Osmadvacátníci, Josef Srbek, 1936.

Ved krigsutbrotet vart dei tre bataljonane frå Tyrol sende til austfronten og var med på invasjonen av russisk Polen der dei mellom anna tok del i slaget ved Komarów 28. august 1914. Resten av året og fram april 1915 slost dei nord for og i Karpatane, mellom anna ved Limanowa i desember der dei hadde store tap.

Katastrofe på påskeafta

Det var likevel påskeafta 3. april 1915 som skule bli den mest omdiskuterte dagen i IR. 28 si historie. Ved frontavsnittet nord for Bardejov overga storparten av regimentet seg etter å ha vorte angripne av talmessig overlegne russiske styrkar. Oppover i kommandhiererkiet vart det derimot rapportert at to bataljonar frå regimentet overgav seg utan å fyra av eit skot. Resultatet vart at regimentet vart mellombels oppløyst ved keisarleg dekret datert 17. april 1915 og fana deponert i Hærmuseet i Wien.

Ersatzbataillon

I mellomtida (februar 1915) var erstatningsbataljonen overførd frå Praha til Szeged. Dermed var dei deit av dei fyrste av mange tsjekkiske regiment som vart flytta bort frå heimedistrikta sine dette året. Grunnen for tiltaka var redsel for at den aukande misnøya med krigen blandt tsjekkarar ville påverka haldningane til soldatane. Alt i september 1914 vart det rapportert om protestar og opprørstendensar då soldatar forlet Praha med 2. marsjbataljon. Mange skal ha vore fulle og enkelte demonstrerte ope. Kommandanten for Ersatzbataillon, oberst Josef Krček, var òg i søkjeljoset for tenesteforsømjing og for å leva eit festleg liv blandt offiserane. Etter at regimentet vart flytta til Szeged bestitle han 6 000 liter øl kvar månad frå Praha! I heimbyen vart dei erstatta av Infanterieregiment Nr. 2 frå Brassó (no Brasov i Romania).

Etterforskning og gjenoppretting

Svět, 21.11.1918.

Det 28. regimentet vart gjenoppretta i desember 1915 etter at det under ei rettsleg undersøkingar i Kassa (Košice) og Temesvár (Timișoara) vart konkludert med at den påståtte massedeserteringa var mindre alvorleg enn fyrst trudd. Resten av krigen oppheldt regimentet seg i Albania, Sarajevo, Kärnten og ved Isonzo-fronten. Dei var med på offensiven mot Piave i oktober og november 1917 (Caporetto) og tok del i siste slaget mot Italia i dagane då Austerrike-Ungarn gjekk i oppløysing.

Erstatningsbataljonen vart i 1916 flytta frå Szeged til Bruck an der Mur der den heldt til resten av krigen. Soldatar herfrå var dei fyrste frå den no oppløyste k.u.k. Heer som kom tilbake til Praha. Her vart dei feira som heltar, regimentet vart teke opp i den tsjekkslovakiske hæren med sitt gamle nummer, og gater vart kalla opp etter dei.

Hašek og IR. 28

Utanom forfattaren sitt eige IR. 91 og deira underordna einingar er IR. 28 utan tvil den militære eininga som vert oftast nemnd i Den gode soldat Švejk. Dette har nok samanheng med at forfattaren sjølv var frå Praha og dermed kjende mange som gjorde teneste der. Václav Menger hevda til og med at Hašek sjølv gjorde teneste hjå dei i 1906, rettnok berre nokre veker til han vart superarbitrert. Ved nøyare gransking kan ein lett slå fast at dette ikkje stemmer. Sjå Trento for utdjuping. Det er likevel påfallande at denne garnisonen har ei rolle i alle tre versjonane av Den gode soldat Švejk medan det ikkje finst prov på at Hašek nokon gong vitja. Kanskje vart han inspirert til å dikta inn Trento av kjenningane sine i IR. 28? Storparten av regimentet var stasjonert her frå 1895 til 1899 og på ny i 1911 og 1912 så mange menn på hans alder frå Praha må ha gjort teneste her.

Sitat

[I.9] Zrzavý ministrant, dezertér z kostelnických kruhů, specialista v drobných krádežích u 28. pluku, snažil se poctivě vybavovat z paměti celý postup, techniku i text mše svaté.

[II.1] Od vedlejšího stolu řekl nějaký voják, že když přijeli do Segedina s 28. regimentem, že na ně Maďaři ukazovali ruce do výšky.

[II.2] Černožluté obzory počaly se zatahovat mraky revoluce. Na Srbsku, v Karpatech přecházely bataliony k nepříteli. 28. regiment, 11. regiment. V tom posledním vojáci z píseckého kraje a okresu.

[II.3] „Případ vašeho černocha Kristiána,“ řekl jednoroční dobrovolník, „třeba promyslit i ze stanoviska válečného. Dejme tomu, že toho černocha odvedli. Je Pražák, tak patří k 28. regimentu. Přece jste slyšel, že dvacátý osmý; přešel k Rusům.

[III.1] Potom Švejk počal mluvit o známých rozkazech, které jim byly přečteny před vstoupením do vlaku. Jeden byl armádní rozkaz podepsaný Františkem Josefem a druhý byl rozkaz arcivévody Josefa Ferdinanda, vrchního velitele východní armády a skupiny, kteréž oba týkaly se událostí na Dukelském průsmyku dne 3. dubna 1915, kdy přešly dva batalióny 28. pluku i s důstojníky k Rusům za zvuků plukovní kapely.

[III.1]

Armádní rozkaz ze dne 17. dubna 1915:

Přeplněn bolestí nařizuji, aby c. k. pěší pluk čís. 28 pro zbabělost a velezrádu byl vymazán z mého vojska. Plukovní prapor budiž zneuctěnému pluku odebrán a odevzdán do vojenského musea. Dnešním dnem přestává existovat pluk, který, otráven mravně z domova, vytáhl do pole, aby se dopustil velezrády.

František Josef I.

[III.1]

Rozkaz arcivévody Josefa Ferdinanda:

České trupy během polního tažení zklamaly, zejména v posledních bojích. Zejména zklamaly při obraně posic, ve kterých se nalézaly po delší dobu v zákopech, čehož použil často nepřítel, aby navázal styky a spojení s ničemnými živly těchto trup. Obyčejně vždy směřovaly pak útoky nepřítele, podporovaného těmito zrádci, proti těm oddílům na frontě, které byly od takových trup obsazeny. Často podařilo se nepříteli překvapit naše části a takřka bez odporu proniknout do našich posic a zajmouti značný, velký počet obránců. Tisíckrát hanba, potupa i opovržení těmto bídákům bezectným, kteří dopustili se zrady císaře i říše a poskvrňují nejen čest slavných praporů naší slavné a statečné armády, nýbrž i čest té národnosti, ku které se hlásí. Dřív nebo později zastihne je kulka nebo provaz kata. Povinností každého jednotlivého českého vojáka, který má čest v těle, je, aby označil svému komandantovi takového ničemu, štváče a zrádce. Kdo tak neučiní, je sám takový zrádce a ničema. Tento rozkaz nechť je přečten všemu mužstvu u českých pluků. C. k. pluk čís. 28 nařízením našeho mocnáře jest již vyškrtnut z armády a všichni zajatí přeběhlíci z pluku splatí svou krví těžkou vinu.

Arcivévoda Josef Ferdinand

[IV.1] Já jsem sloužil u 28. regimentu a hned jsem vstoupil k Rusům do služby, a pak se dám tak hloupé chytit.

[IV.1] ... snad ty si vzpomeneš na někoho, s kým si se tam tak stýkal, rád bych věděl, kdo tam je od našeho 28. regimentu?

Litteratur

• IR 28 - bojová cestaSignum belli 19142014
• Historie c.a k. pěšího pluku č. 28Michael Heres
• Přechod 28. Pražského pluku k rusůmOtakar Vaněk1925
• Bohemia's case for independenceDr. Edouard Beneš1917
• Das Verhalten der Tschechen im WeltkriegDeutschnationalen Geschäftsstelle Wien1918
• Předání praporu 28. pěšího pluku do Vojenského historického muzea ve VídniVHÚ
• Slovenský ZborovVojtěch Vladimír Klecanda1934
• Tajnosti rakouského generálního štábuJaroslav Kunz1931
• Pražský pěší pluk č. 28 v tažení 1914 - 1915Josef Fučík1995
• Pražský pěší pluk č. 28 na italské frontě 1915 -1918Josef Fučík, Historie a vojenství8.1996
• Jaké byly osudy 28. pěšího pluku během I. světové války?Pavel Minařík
• DeserteureLudwig Rege, Das Tagebuch33.1.1921
• 28. pluk "Pražské děti"Karel Rélink1932
• S osmadvacátníky za světové válkyFerdinand Lirš1936

---

• Pravda o Čechách a PrazePokrok západu30.12.1914
• Potrestaný 28. plukOsvěta americká2.6.1915
• Zprávy z rodného krajeČechoslovák4.6.1915
• Jak byl zajat pražský 28. plukPokrok západu13.10.1915
• Zrušení 28. a 36. plukuČechoslovák29.11.1915
• Výtečné drženi se 11. pochodového praporu c. a k. péšibo pluku čis. 28Lidové noviny16.4.1916
• Češi v rakouské armáděSlavie28.4.1916
• Češi v rakouské armáděOsvěta americká3.5.1916
• K historii 28. plukuČeskoslovenská samostatnost23.5.1916
• Das Infanterieregiment Nr. 28Salzburger Volksblatt20.10.1917
• Das Verhalten des Tschechen im KriegeNeues Wiener Abendblatt10.5.1919
• Historický dokumentČeskoslovenský legionář22.8.1924
• Der Armeebefehl vom April 1915Salzburger Chronik17.4.1926
• Zur versuchten Ehrenrettung des ehem. I.R. 28 (1)Danzers Armee-Zeitung11.6.1926
• Zur versuchten Ehrenrettung des ehem. I.R. 28 (2)Danzers Armee-Zeitung18.6.1926
• Ein Ehrenrettungsversuch für das tschechische Infanterie-Regiment Nr. 28Kärntner Zeitung27.4.1926
• Wieder die 28er?Grazer Tagblatt3.3.1931
• Die AchtundzwanzigerPrager Tagblatt7.3.1931
• Osmadvacátníci a česká družinaEduard Stehlík, Hlas revoluce1.5.1990
• Legenda o dezercii pražského 28. pešieho pluku v Karpatochvalka.cz27.9.2008
• Pražské děti nezradilyPavel Bělina, Revue Babylon19.6.2018
• Der Oberste Kriegsherr und sein StabAlexander Duschnitz1908

	K.u.k. Militärgericht Prag
Praha IV./214, Kapucínská 2
KartSøk Švejkův slovník

Adresseboka frå 1907

K.u.k. Militärgericht Prag var åstad for siste del av [I.9] under prosessen med å få overført Švejk frå garnisonsfengslet til Feldkurat Katz. Leiar for retten var Auditor Bernis. Sjå dessutan Posádková věznice.

Retten vert alt i [I.6] nemnd av den arge politimannen på c.k. policejní ředitelství som bad djevelen ta Švejk. Om han skulle dukka opp endå ein gong vert han send rett til militærdomstolen.

I [II.2] vert domstolen nemnd att ettersom Pepík Vyskoč vart dømd her.

Bakgrunn

K.u.k. Militärgericht Prag var militærdomstolen for garnisonen i Praha. Den heldt til i same bygningskomplekset som garnisonsfengselet og militærsjukehuset. Landwehr-domstolen heldt òg til her. Ein artikkel i Prager Tagblatt nemner òg ein brigaderett, men der er uklårt korleis den adminstrative inndelinga såg ut. Utfrå avisreportasjoar i 1914 ser det ut som ein viss Hauptmann G. Heinrich var leiar for retten[a]. Adresseboka for 1912 har derimot Major Josef Plzák som høgaste offiser. Assistenten hans var Oberleutnant Vladimír Dokoupil.

Den gode soldat Švejk i fangeskap

I Dobrý voják Švejk v zajetí er òg militærdomstolen del av handlinga og i endå høgare grad enn i romanen. Ein auditor handterer saka til Švejk men han er ikkje nemnd med namn. Forteljaren forklarar òg korleis det austerriks-ungarske militære rettsvesenet fungerar.[1]

Sitat

[I.9] V duchu opustil hradčanský vojenský soud a mysl jeho zaletěla na Vinohrady do malého krámku, svezla se po obraze Františka Josefa a vyhledala pod starou postelí dvě morčata. Švejk k smrti rád pěstoval morčata. A jich osud byl také jedinou chmurou zde.

[I.9] Vyšetřující auditor Bernis byl muž společnosti, půvabný tanečník a mravní zpustlík, který se zde strašně nudil a psal německé verše do památníků, aby měl pohotově vždy nějakou zásobu. Byl nejdůležitější složkou celého aparátu vojenského soudu, poněvadž měl tak hrozné množství restů a spletených akt, že uváděl v respekt celý vojenský soud na Hradčanech. Ztrácel obžalovací materiál a byl nucen vymýšlet si nový. Přehazoval jména, ztrácel nitě k žalobě a soukal nové, jak mu to napadlo.

[II.4] Když jsem seděl u garnisonsgerichtu, tak se ve vedlejší cimře jeden voják přiznal, a jak se to vostatní dozvěděli, tak mu dali deku a poručili mu, že musí svý přiznání vodvolat."

Skrivst òg:Military court en c.a k. vojenský soud cz Militærdomstolen no

Litteratur

• Das Verbrechen der Majestäts-beleidigungBudweiser Zeitung16.4.1915

	Policejní komisařství XIII.
Libeň/185, Stejskalova ul. -
KartSøk

Policejní komisařství XIII. vert nemnd av Švejk når Auditor Bernis spør han kvifor han er hamna i garnisonsarresten. Švejk fortel at han veit ikkje, akkurat som toåringen som hadde gått frå Vinohrady til Libeň og vorte sperra inne på den lokale politistasjonen. Analogien her var at Švejk var og eit hittebarn, akkurat som toåringen.

Bakgrunn

Policejní komisařství XIII. var politistasjonen i Libeň, Praha sitt politidistrikt nummer 13. Den låg i Stejskalova ulice 185 og sjefen i 1906 var overkommisær Josef Roubal.

Sitat

[I.9] „Poslušně hlásím, že to mohu vysvětlit náramně jednoduchým způsobem. U nás v ulici je uhlíř a ten měl úplně nevinnýho dvouletýho chlapečka a ten se jednou dostal pěšky z Vinohrad až do Libně, kde ho strážník našel sedět na chodníku. Tak toho chlapečka odved na komisařství a zavřeli je tam, to dvouletý dítě. Byl, jak vidíte, ten chlapeček úplně nevinnej, a přece byl zavřenej.

Litteratur

• Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedních, 1907Obec Pražská

	K.k. Landwehr
Wien I./-, Schillerplatz 4
Wikipedia czdeenpl KartSøk Švejkův slovník

Schematismus der K. k. Landwehr ...,1914.

Rekrutteringsdistrikta til Landwehr

Schematismus der K. k. Landwehr ..., 1913.

K.k. Landwehr er fyrst nemnd i cella på Posádková věznice når det viser seg at Švejk ikkje kjem tilbake avdi Feldkurat Katz har valgd han til stenar. Ein Landwehr-soldat med god fantasi meinte det var avdi han vart teken med til Motolské cvičiště til avretting.

I [II.1] dukkar omgrepet opp att når ein gammal landverák (landvern-soldat) på stasjonen i Tábor forklarar ein sersjant betydninga av ordet miláček (som Švejk hadde brukt ovafor han). Alt i same kapittelet nemner forfattaren for fyrste gong eit Landwehr-regiment: k.k. Schützenregiment Nr. 21.

I [II.2] vert k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 7 indirekte vist til ettersom Toníček Mašků vart kalla inn til dette. Seinare i kapittelet nemner Einjährigfreiwilliger Marek Landwehr-patruljar og avdi handlinga no føregår i Budějovice er det k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 29 det er snakk om.

Ein kuriositet er det fiktive k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 64 som Feldoberkurat Lacina nemner på toget frå Budějovice til Királyhida i [II.3].

Bakgrunn

K.k. Landwehr (landvernet) var landforsvaret i Cisleithanien, ein styrke som vart oppretta i 1868 etter Ausgleich. Det ungarske motstykket var Honvéd. Landwehr var underlagd Ministerium für Landesverteidigung og var meir å rekna som regulære styrkar heller enn ein heimevern/reservestyrke. Einingane deira var ikkje tilknytta k.u.k. Heer, hadde eigne kaserner og infrastruktur, jamvel eigne krigsskular. Tenestetida var to eller tre år, ordninga med eittårsfrivillege var om lag den same som i felleshæren.

Handbuch für den Infanteristen des k.u.k. Heeres, sowie der k. k. Landwehr,1914.

Landwehr hadde 37 infanteriregiment men nummeret på rekrutteringdistrikta tilsvara ikkje alltid regimenta sine. Det fanst til dømes eit Landwehrergänzungsbezirk Nr. 38 men ikkje noko tilsvarande Landwehr-regiment. k.k. Landwehr hadde dessutan artilleri og kavaleri men ingen festningar. Infanteriregimenta var mindre enn i k.u.k. Heer, dei bestod for det meste av tre i motsetning til fire bataljonar. Grunna det lågare talet på regiment var rekrutteringsdistrikta større enn dei tilsvarande for felleshæren. Innkallinga av rekruttar var derimot samkøyrd og desse vart fordelte mellom k.u.k. Heer og Landwehr dels etter loddtrekking. På armekorpsnivå var det også koordinering, både felleshæren og Landwehr var underlagde same Korpskommando.

Overkommandoen til k.k. Landwehr låg i bygningen til justisdepartementet på Schillerplatz i Wien. Frå distriktet til Landwehrterritorialkommando Prag kom fem Landwehr-regiment (namn i fylgje Schematismus): Nr. 6 Eger, Nr. 7 Pilsen, Nr. 8 Prag, Nr. 28 Pisek og Nr. 29 Budweis. Talet på infanteriregiment i k.u.k. Heer i same området var åtte.

Under krigen

Ehrenhalle des k. k. Landwehr, des k. k. Landsturmes und der k. k. Gendarmerie, 1916.

Landwehr i Böhmen vart mobiliserte heilt i starten av krigen. Som del av 8. Korps vart 21. Landwehr-infanterievisision sende til fronten mot Serbia der dei leid store tap og dels vart skulda for den mislukka fyrste invasjonen av Serbia i august 1914. I februar 1915 vart dei flytta til Karpatane der andre eininger frå Böhmen alt var i kamp.

I likheit med infanteriregimenta i k.u.k. Heer vart òg erstatningsbataljonane frå Böhmen forlagde til ikkje-tsjekkiske deler av riket. Dette skjedde i løpet av hausten 1914 og fyrste halvdel av 1915 og grunnen var antatt upålitelegheit hjå dei tsjekkiske rekruttane (ikkje heilt utan grunn). Mellom anna vart k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 7 frå Pilsen forlagde til det tysktalande Rumburk og k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 28 frå Písek vart flytta til Linz.

K.k. Landwehr ⇒ K.k. Schützen

Arbeiter-Zeitung, 4.4.1917.

I April 1917 vart k.k. Landwehr døypt om til k.k. Schützen. Grunngjevinga var at det nye namnet betre reflekterte at Landwehr var stridseiningar som var likeverdige med k.u.k. Heer og ikkje berre eit andrelinjes heimevern som det tidlegare namnet kunne tyda på. Den keisarlege ordren vedrørande namneendringa vart gjeven 19. mars 1917 og offentleggjord i Verordnungsblatt für die k.k. Landwehr 4. april.[a]

Hašek og Landwehr

Jaroslav Hašek kjende sjølvsagd gjennomgåande godt til k.k. Landwehr. In Den gode soldat Švejk fortel Einjährigfreiwilliger Marek Švejk om konfliktane med Landwehr i Budějovice. I denne samanhengen vil det ha vore k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 29 som var forlagde her. Ved slutten av opphaldet sitt her kan han òg ha kome i kontakt med k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 6 som vart flytta hit i slutten av mai 1915. Deler av dette regimentet vart jamvel innkvarterte i Mariánská kasárna, men truleg etter at IR. 91 hadde forlete den. To av Hašek sine beste vener gjorde teneste i Landwehr: Zdeněk Matěj Kuděj (LIR 6 og LIR 7) og Václav Menger (LIR 28).

Sitat

[I.9] Nějaký pihovatý voják od zeměbrany, který měl největší fantasii, rozhlásil, že Švejk střelil po svém hejtmanovi a že dnes ho odvedli na motolské cvičiště na popravu.

[II.1] „Was ist das Wort: milatschek?“ obrátil se šikovatel k jednomu ze svých vojáků, starému landverákovi, který podle všeho dělal svému šikovateli všechno naschvál, poněvadž řekl klidně: „Miláček, das ist wie Herr Feldwebel.“

[II.2] „U nás byl taky jeden takovej nezbeda. Ten měl ject do Plzně k landvér, nějakej Toníček Mašků,“ povzdechla si babička, „von je vod mojí neteře příbuznej, a vodjel.

[II.2] ...dá se chytit landveráckou nebo dělostřeleckou patrolou v noci...

[II.2] ,Prokristapána,` slyšel jsem ho jednou hulákat na chodbě, ,tak už ho potřetí chytla landverácká patrola.

[II.2] Hejtman Spíro udeřil pěstí do stolu. "Zeměbrana vykonává službu v zemi v čas míru."

Litteratur

• Schematismus der k.k. Land­wehr (s. 1)Ministerium für Landesverteidigung1914
• Handbuch für den Infanteristen des k.u.k. Heeres, sowie der k. k. LandwehrRudolf Mattanić1914
• Z historie III. zeměbrany v PředlitavskuKarel Klátil
• Historie čáslavských regimentůLIR12 Čáslav